امین دست مزد

فعال فرهنگی،اجتماعی،سیاسی،علمی،اقتصادی

امین دست مزد

فعال فرهنگی،اجتماعی،سیاسی،علمی،اقتصادی

🎓 دانشجومعلم 👨‍🏫
👷‍♂️مهندسی برق ⚡
🏫 دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران 🏢
🧐 دین(فرهنگ،سیاست،علم،ورزش،هنر و...) 🕋🕌📿
📝 http://amindastmozd80.blog.ir ✍️
📧 amindastmozd80@chmail.ir 📩
https://zil.ink/amindastmozd80 🔗

تبلیغات
Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران
بایگانی
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
محبوب ترین مطالب
مطالب پربحث‌تر
آخرین نظرات
نویسندگان
  • ۰
  • ۰

اعانه از ظالم

🛑 حرمت کمک به ظالمان ✍️

 

🔰 این قاعده با توجه به وجود سند قرآنی و روایی متواتر،در کتب فقهی از ابتداء استنباط و صدور احکام شرعی مورد استفاده قرار گرفته است،هرچند به عنوان یک مبحث مستقل کمتر مورد توجه واقع شده است.برای مثال شیخ انصاری در مکاسب این قاعده را استطرادا ذکر است.اهمیت قاعده به حدی است که در برخی منابع روایی بابی تحت این عنوان ایجاد شده است.اغلب فقهای شیعه،از این مبحث در کتاب مکاسب با عنوان «معونة الظالمین» و از مصادیق مکاسب محرمه یاد کرده‌اند.از نظر شیخ انصاری،حرمت «معونة‌ الظالمین» مورد اتفاق نظر تمامی فقهای شیعه است و از جمله گناهان کبیره به شمار می‌رود.

 

🔰 آنچه که در قاعده «اعانه بر ظالم» مطرح هست؛صدق اعانه است و اعانه جایی صدق می‌کند که مقدماتی را اعم از مقدمات خارجی یا مقدمات علمی و فناوری یا مقدمات انگیزشی برای او فراهم می‌کند.بر اساس این قاعده هرگونه اعانه و معاونت در صدور ظلم ظالم بر علیه دیگری ممنوع است و بعنوان شریک جرم مورد مواخذه قرار می­ گیرد.

 

🔰 البته این قاعده از ابعاد مختلف قابلیت تفصیل و تقسیم­ بندی دارد؛مثلا از حیث ظالم،از حیث اقسام اعانه و از حیث اقسام متعلق اعانه و ... 

 

 

🟣 مستندات قاعده ✍️

 

💠 قرآن 📖

 

🔰 فقها در استناد قرآنی این قاعده به تعدادی از آیات اشاره کرده­ اند 📄

 

🔹 آیه اول : {وَ لا تَعاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ}

 

🔰 آیه شریفه از تعاون بر گناه و دشمنی برحذر می­دارد.از این آیه شریفه،این‌گونه استفاده شده که چون همکاری با ستمگران در جهت ظلم­شان در واقع از مصادیق بارز اعانت بر اثم و عدوان است،بنابراین حرام خواهد بود.البته از نظر برخی از فقها بدون شک «الإثم» و «العدوان» عین ظلم هستند چرا که قرآن کریم حتی دوستی دشمنان دین را ظلم می­ داند.

 

{وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظّالِمِینَ}

 

🔸 آیه دوم : {وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ}

 

🔰 آیه رکون و تمایل به ظالمان را مورد نهی قرار داده است.حال اگر تمایل داشتن به ستم‌گران حرام باشد،کمک به آن‌ها به‌ طریق اولی حرام خواهد بود. 

 

💠 روایات 📜

 

🔰 قاعده مزبور به لحاظ سند روائی متواتر است و فقها به روایات زیادی استناد کرده ­اند ✍️

 

🔹 روایت اول : «هنگامی که روز قیامت فرا می­رسد ندا کننده ­ای ندا می­دهد : ظالمان و یاوران و شبیهان آنها کجا هستند؟حتی کسی که قلمی برای آنها تراشیده و یا دوات آنها را برای نوشتن فرمان ظلم آماده کرده همه آنها را جمع می­ کنند و در تابوتی از آهن می­ نهند سپس آنها را به جهنم پرتاب خواهند کرد»

 

🔰 این روایت دلالت برحرمت می‌کند.روایت اطلاق دارد و کمکی را که حتی درحرام و معصیت هم نباشد،شامل می­ شود.

 

🔸 روایت دوم : «راوی سوال می‌کند نظر شما در رابطه با کار کردن برای سلاطین جور چیست؟حضرت پاسخ می‌دهند؛ای سلیمان،کارکردن،یاری و سعی در رفع نیازهایشان معادل کفر است و عمداً نگاه کردن به آن‌ ها هم از گناهان کبیره است که فرد با آن مستحق آتش جهنم می­ شود»

 

🔰 در این روایت دنبال حاجات ظالمان بودن هم تراز کفر بیان شده است و ظهورش در حرمت تام است.

 

🟡 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می فرماید

 

🔹 ستمکاران و یارانشان در آتشند.

 

🔸 چون روز قیامت شود ندا دهنده اى ندا دهد : «کجایند ستمگران و یاران آنها؟ همان کسانى که دواتى براى آنان لیقه کرده،یا سر کیسه اى را براى آنان بسته یا قلمى براى آنان در مرکب فرو برده اند.اینان را نیز با ستمگران محشور کنید»

 

🔹 هر که ستمگرى را در ستمش یارى رساند،روز قیامت در حالى آید که بر پیشانیش نوشته شده است : نومید از رحمت خدا

 

🔸 هر کس ستمگرى را کمک کند،خداوند او را بر وى مسلط گرداند.

 

🔹 هرکه بر ستمى کمک کند،همانند شتر در چاه افتاده اى است که [براى خلاص کردن او] دمش را مى کشند.

 

🔸 هر کس بداند کسى ستمگر است و با این حال او را همراهى کند،از اسلام خارج شده است.

 

🔹 هر که با ستمگرى راه رود [همراهى کند] مجرم است، خداوند مى فرماید : «ما از مجرمان انتقام مى گیریم»

 

🔸 هر کس در حضور سلطان ستمگرى تازیانه اى آویزد،خداوند روز قیامت آن تازیانه را اژدهایى آتشین مى گرداند که در ازاى آن هفتاد گز است و آن را در آتش دوزخ بر وى مسلّط مى کند و چه بد سرنوشتى است.

 

🔹 هر کس وکالت دعوای ستمگری را بر عهده گیرد یا او را در دعوایش کمک کند؛فرشته مرگ با مژده لعنت خدا و آتش دوزخ بر او فرود آید،آتشی که در آن جاویدان باشد و این بد سرنوشتی است.

 

💠 عقل 🤔

 

🔰 عقل ضمن تقبیح ظلم،اعانه به ظالم را به مثابه ظالم قرار داده و آن ­را قبیح می­ داند.مناط هر دو حکم،وجود مفسده‌ای است که برآنها مترتب می‌گردد.فقهای زیادی دلیل عقل را برحرمت این مسأله بیان کرده‌ اند.این مورد جزو مستقلات عقلیه به حساب می­ آید.

   

💠 اجماع 💯

 

🔰 فقها در مورد اعانه به ظالم در امور ظلم و حرام و نیز در مورد مسائل مباح اگر جز اعوان آنها و یا یاوران آن ها قلمداد شوند،اجماع دارند.عده ­ای هم حکم به کراهت اعانه در مباحات داده و برخی قائل به عمومیت حرمت اعانه شده­ اند.

    

🟢 دلالت قاعده ✍️

 

🔰 مصرف کالاهای ظالمان بی شک مصداقی از کمک کردن و مساعدت آنها است.حال اگر این مساعدت به گونه ­ای باشد که اعانه مستقیم و یا غیرمستقیم در ظلم آنها موثر واقع شود،به طریق اولی مصداق اعانه خواهد بود.

 

🔰 برخی از فقها معتقدند که اعانه از روی تمایل به ظلم آنها و به قصد سعی در إعتلاء شأن،موجب اقتدار رعیت و تقویت سلطه و شوکت­شان باشد،شکی درحرمت آن وجود ندارد چرا که در حقیقت این جزئی از ظلم تلقی می­ شود.

 

🔰 همچنین اگر شخصی با رفتارها و روابطش جزو اعوان ظالمین بشمار آید،آن رابطه حرام خواهد بود.

 

🔰 امام خمینی(ره) حتی قبول هدایای آنها را درصورت تقویت شوکت  وتجری آنها برظلم را حرام می­ دانند و همچنین فرموده ­اند : «کالاهایی که در حجاز(مکه) به حجاج محترم عرضه می‌شود،آنچه به آمریکاست مخالف با آرمان‌های اسلامی و اساساً مخالف با اسلام است و خریداری آنها کمک به دشمنان است و ترویج باطل است و از آنها باید احتراز شود».

 

🔰 از این حیث است که ایشان فتوا به حرمت روابط تجاری با اسرائیل داده ­اند : «روابط تجاری و... با بعض دول که آلت دست دول بزرگ جائر هستند از قبیل اسرائیل جائز نیست و بر مسلمانان لازم است که به هر نحو ممکن است با این نحو روابط مخالفت کنند و بازرگانانی که با اسرائیل و عمال اسرائیل روابط تجاری دارند،خائن به اسلام و مسلمانان و کمک کار به هدم احکام هستند و بر مسلمانان لازم است با این خیانت کاران چه دولت‌ها وچه تجار قطع رابطه کنند وآنها را ملزم کنند به توبه وترک روابط با این نحو دولت‌ها».

 

🔰 نظر آیت الله مکارم ­شیرازی در این مورد : «بی شک خرید کالاهای آمریکایی و انگلیسی کمک به این ظالمان است و از نظر شرع اسلام حرام است».

 

🔰 آیت­ الله وحید خراسانی : «خرید و فروش محصولات وابسته به اسرائیل در صورتی که تقویت اسرائیل یا تضعیف اسلام و مسلمین گردد،جایز نیست».بنابراین ایشان یکی از مناطات حکم را تضعیف اسلام و مسلمین می­دانند،پس از این حیث می­توان به کالای فرانسوی را داخل در حکم مذکور قرار داد.

 

🔰 بعضی از فقها حتی اعانة­ الظالمین در مباحات را هم حرام می­ دانند.

 

🔰 به گزارش اداره کل روابط عمومی شورای نگهبان،وی با اشاره به وقایع تاریخی 13 آبان و نقش این وقایع در پیروزی انقلاب اسلامی گفت : سیزدهم آبان، روز "بروز خشم ملت ایران" علیه دخالت های جابرانه و ظالمانه آمریکا در ایران اسلامی است.وقتی که آمریکایی‌ ها از حدشان تجاوز کردند،کاسه صبر مردم پر شد و به لانه جاسوسی حمله کردند.


🔰 عضو فقهای شورای نگهبان، تصریح کرد : همان وقت،افرادی خواستند بین جمهوری اسلامی و امریکای ظالم،واسطه‌ گری کنند که امام اجازه ندادند.هنوز طنین صدای امام بزرگوار در گوش من است که به این مضمون در قم فرمودند : ریشه های فاسد به تلاش افتاده‌ اند که این قضیه را به گونه دیگری فیصله بدهند.


🔰 آیت‌الله مدرسی گفت : وقایع روز سیزدهم آبان موجب شد تا این روز به عنوان نماد ظلم ستیزی و دشمنی با استکبار و مبارزه با امریکا ثبت شود.استکبار که از سیزده آبان‌ها ضربه خورد،می‌ داند تا در ذهن ملت ایران،چنین نمادهایی برای مبارزه هست،نمی‌ تواند دوباره به ایران برگردد.لذا تلاش می‌کند این روز را مصادره کند.

 

🔰 چنین روزی را که روز مبارزه با امریکاست و افتخار آن روز،ایستادگی در مقابل استکبار و استثمار است،عده‌ای می‌خواهند به نفع امریکا مصادره کنند ! افرادی در خیال خام خودشان،مردم را آنقدر نادان فرض می‌کنند که روز مبارزه با امریکا را می‌خواهند به روز تکریم و کرنش در برابر آمریکا تبدیل کنند ! اگر شما خودتان اینقدر نادان هستید،فکر نکنید مردم نا آگاهند.مردم ما به خوبی می‌ فهمند و می دانند که این روز چه روزی است.بحمدالله پایه‌ های نظام دینی،به حدی محکم است که تحرکات این افراد،اطلاعیه‌ ها و شعارهای آنها،در برابر عظمت اسلام و سیل خروشان ملت،هیچ نیست.


🔰 آیت‌الله مدرسی این افراد را به تامل درباره علت حمایت آمریکا از خودشان دعوت کرد و گفت : بعضی افراد ساده‌ اندیش،همه افکار و تحلیل هایشان را از شبکه‌ های تلویزیونی بیگانه گرفته‌اند و تمام وجودشان را به خبرگزاری‌های مکار تحویل داده‌ اند و گمان می‌کنند رسانه‌های استکباری،واقعیت‌ها را بیان می‌کنند!

 

🔰 وی خطاب به کسانی که مدعی طرفداری از جمهوری اسلامی و امام راحل هستند،گفت: نشنیدید،عده‌ای در گوشه‌ و کنار برخی شهرها،به جای شعار جمهوری اسلامی چه شعاری دادند؟ اگر واقعاً طرفدار امام(ره) هستید،چرا درباره چنین شعارهایی سکوت می‌کنید؟ آیا به یاد ندارید که امام راحل در برابر آن کسانی که می‌ خواستند حتی لفظ «دمکراتیک» را به «جمهوری اسلامی» اضافه کنند،چگونه خروشیدند؟ چه رسد به اینکه بخواهند پسوند «اسلامی» را از جمهوری اسلامی حذف کنند.

 

🔰 وی تصریح کرد : اگر شما ادعای طرفداری امام(ره) را دارید،چگونه با پشتیبانی شما،اشخاصی شعار می‌دهند : نه غزه نه لبنان و جمهوری ایرانی! آیا اینجا جای سکوت است؟ آیا خیال می‌کنید مردم اینها را نمی‌فهمند! شما به جای جمهوری اسلامی و به جای رهبری ولی فقیه،چه چیزی می‌خواهید جایگزین بکنید؟ بدانید کسی که در مقابل جمهوری اسلامی بایستد،ظالم است و به نظام اسلامی ستم کرده است.هر کس به هر نحو به اینها کمک بکند مصداق «اعانه ظالمین» است و به ستمگران کمک کرده است؛در میان وظائف شرعیه،هیچ چیز بالاتر از حفظ نظام اسلامی و جمهوری اسلامی و ولایت والی عادل نیست.آنچنان که درباره ولایت والی عادل،در روایات سخن رفته است در باره هیچ چیز،آن طور سخن گفته نشده است.


🔰 آیت‌ الله مدرسی یزدی با اشاره به روایتی در «تحف العقول» گفت : اگر والیان عادلی بر مسند قدرت باشند،این امر باعث احیاء حق و عدل و از بین رفتن هر ظلم و فسادی می‌شود و اگر والیان،ستمکار باشند،این امر باعث از بین رفتن حق،احیاء باطل و فراگیر شدن فساد می‌ شود.


🔰 وی با اشاره به سکوت برخی شخصیت‌های سیاسی در برابر آشوبگران و براندازان،تصریح کرد : آقایان! به جای جمهوری اسلامی چه می‌خواهید؟ به جای عدل اسلامی چه می خواهید؟ اگر امثال شما نبودید،این شب پره‌ ها، کی جرأت می‌ کردند اظهار وجود بکنند؟ آیا اگر شما از آنها تبری می جستید؛آنها جرأت می‌کردند ابراز وجود کنند؟ پس شما شریک جرم آنها و شریک ظلم آنها در برابر نظام اسلامی هستید.

 

🔰 آیت‌الله مدرسی یزدی افزود : شکی نیست که آنها به نظام جمهوری اسلامی ظلم کردند.این طور نیست که ظالم حتماً حاکم هم باشد؛بلکه ستم به حاکم عادل نیز ظلم در حق اوست،چنان که حضرت امیرالمومنین(ع) در نهج البلاغه می‌ فرمایند یکی از موارد ظلم این است که به کسی که فرمانروای توست ظلم کنی.وی عصیان و نافرمانی در برابر جمهوری اسلامی را مصداق ظلم دانست و افزود : رهبری ولایت فقیه،واجب الاطاعه است،هر کس در برابر ایشان مخالفت و عصیان کند،در واقع ظلم کرده است.

 

🟤 براساس باورهای دینی،همانطور که ظلم حرام است،کمک به ظلم هم حرام است.

 

🔰 مسئله مذموم دیگر رکون به ظالمین است.علامه طباطبایی(ره) رکون را نوعی اعتماد همراه با تمایل برشمرده و فرموده است که رکون می‌تواند در امر دینی باشد،یعنی انسان دین را به مذاق و برای خوشامد ظالمان تفسیر کند یا از چیزهایی که آنها نمی پسندند دم فروبندد و تأکید می‌ کند که واگذاری امور عمومی جامعه به ظالمان هم رکون بالاتری است.مردم وظیفه دارند که به لحاظ شرعی و اخلاقی امورشان را به افراد شایسته وکالت بدهند ولی نباید این امور به دست ظالمان سپرده شود.

 

🔰 مسئله دیگر رغبت به ظالمین است ولو اینکه مستلزم مباشرت به ظلم و کمک به ظالم هم نباشد؛این رغبت به شدت در ادبیات دینی ما نکوهش شده است.ضمن اینکه عقل هم ظلم و کمک به ظالم را زشت و ناپسند می‌شمارد.اگر بدانیم مظلومی تحت ظلم است و اقدام کنیم ولو اینکه توهینی به ما شود و خسارتی ببینیم،نافی مسئولیت ما نیست.

🟠 حساسیت در برابر ظلم و ظالم

🔰 قیود مبارزه با این ظلم چیست؟ امام علی(ع) در وصیت نامه خود فرمودند : «کونوا لظالم خصما و للمظلوم عونا» ما در صورتی حق داریم با ظلم مبارزه کنیم که اقدام ما به رفع یا دست‌کم به کاهش ظلم منجر شود؛برخی فقها بیان کرده‌ اند که اگر فردی زعیم مسلمین را مجبور کند که در حضور جمیع مسلمین باده بنوشد وگرنه او را خواهد کشت،این برای فرد عادی مسلمان چون ضرر جانی دارد جایز است ولی برای رهبر مسلمین جایز نیست،چون سبب وهن اسلام است.

 

🔰 امام حسین(ع) با توجه به سوابق مردم کوفه و قساوت قلب یزید می‌ دانست که موفق نخواهد شد،پس چرا قیام کرد؟ ابن خلدون هم چنین تعریضی به امام حسین(ع) زده که چرا وقتی می‌دانست قیامش بی‌ نتیجه است چنین کاری کرد؟ ابن خلدون در فهم نتیجه دچار اشتباه است؛همین که امروز بعد از ۱۴۰۰ سال نام حسین(ع) و قیام او زبانزد و الگوست نشانه نتیجه‌ بخش بودن قیامش است.امام حسین(ع) سلسله اهدافی را که کاملا عقلانی بود طراحی کردند و امروز با گذشت زمان بهتر می‌توان این اهداف را تحلیل کرد. 

 

🔰 آیا قدرت شرط تکلیف است؟ تصریح کرد : مسلماً قدرت شرط تکلیف است و در این صورت در مبارزه اجتماعی با ستم باید قدرتمان را برآورد کنیم.حسین(ع) هم این طور نبود که با ۷۲ نفر ولو شجاع و مؤمن و آماده شهادت با هزاران نفر از لشکر دشمن مقابله کند،به همین دلیل چندین سخنرانی فرمودند تا بتوانند جلوی نزاع را بگیرند و دل‌ های منحرف را بیدار کنند.

 

🔰 امروز در چین و چچن،فلسطین اشغالی،یمن و افغانستان مسلمانان تحت ظلم و ستم قرار دارند ولی آیا ملت ایران با توجه به مقدورات محدودش می‌تواند از همه اینها حمایت کند؟ توان ملی ما باید ارزیابی شود و این موقفی است که باید کارشناسان مختلف اقتصادی،سیاسی و ... نظر بدهند.همانطور که حفظ کرامت مسلمین دیگر مهم است،حفظ کرامت مردم ایران هم اهمیت دارد و نباید این کرامت در صفوف برخی مواد غذایی زیر سوال برود.اگر ما لشکری را برای مبارزه با ستم بسیج می‌کنیم،نمی‌توان الزام و اجبار کرد. در لشکر حسین(ع) هم یک نفر از روی اجبار و زور حضور ندارد.

 

🔰 مسئله دیگر اولویت مبارزه با ستم به مثابه یک نهاد در مقایسه با مبارزه با فرد ستمگر است؛بسیار گفته می‌ شود که مسئله حسین(ع)،شخص یزید بود.البته این طور بود،زیرا او فردی نااهل و ظالم بود و خودش را امیرمؤمنان می‌نامید ولی مبارزه با ساز و کار و نهادها و ساختارهای ظالمانه از مبارزه با شخص فراتر است.با توجه به این معیارها،امام(ع) در مسیر مبارزه با ستم همه این معیارها را در نظر گرفتند.امام(ع) وقتی مدینه را به سمت مکه و حرم امن الهی ترک کردند امنیت جانی نداشتند.

 

🔰 وقتی به ایشان پیشنهاد شد که از مسیر غیراصلی بروید نپذیرفتند و به قضای الهی تن دادند و در مکه با افرادی که جایگاهی داشتند رایزنی کردند.بیعت تحمیلی یزید بدعت بزرگی در اسلام بود،زیرا اگر برخی نبوت و امامت را تبدیل به خلافت کردند،معاویه نظام خلافت را تبدیل به شاهنشاهی کرد و این چیزی نبود که امام حسین(ع) بتواند از آن بگذرد؛اگر فردی عادی با چنین صحنه‌ ای مواجه بود،شاید به خاطر خطر جانی می‌توانست تقیه کند ولی امام حسین(ع) مجاز به سکوت نبود.

🟡 تحلیل عاشورا در چارچوب عقلانیت شیعی

🔰 تمامی اقدامات حسین(ع) در چارچوب عقلانیت شیعی قابل توجیه و تحلیل است؛فرمودند که این همه نامه به من رسیده و من وظیفه دارم که بی‌تفاوت نباشم و اگر مردم پشیمان شدند بازمی‌گردم.بنابراین اگر عاشورا را صرفاً وظیفه شخصی امام(ع) و ماموریتی الهی بدانیم،نمی‌ تواند برای مردم دوره دیگر و حتی زمان خود الگو باشد و مسیر حرکت امام(ع) کاملا عقلانی بود.یزید از امام(ع) بیعت می‌خواست و امام شرعا و عقلا مجاز به این کار نبود.امام(ع) پیشنهاد مذاکره داد و چندین بار خطبه خواند که چرا می‌خواهید دستتان را به خون پاک من و پیروانم آغشته کنید؟ امام(ع) را بر سر دوراهی شهادت و بیعت قرار داده بودند.امام(ع) گرچه در خطبه‌ ها و بیاناتشان به فساد اقتصادی اشاره کردند ولی اولویت امام(ع) مبارزه با فساد سیاسی دستگاه حاکم و بیعت گرفتن زورمدارانه از نخبگان بود.

 

🔰 در منابر بر شرابخواری یزید تأکید زیادی می‌شود و مایه وهن اسلام است که کسی خود را امیر مؤمنان بداند و شراب بخورد،ولی مهم تر اینکه نظام یزیدی جامعه را به عبودیت خود دعوت می‌کرد و جامعه را به دو بخش اموی و علوی تقسیم کرده بود و هر که را گمان می‌کردند علوی است از میان بر می‌ داشتند و چنین جامعه‌ای برای امام(ع) قابل تحمل نبود.ما نباید به نام امام(ع) و مجلس عزاداری بگوییم و بنویسیم که جان در مکتب امام حسین(ع) بی‌ارزش است.کما اینکه ایشان خواست که به او فرصت بدهند تا بازگردد ولی اجازه ندادند.گاه انبوهی از جمعیت چند ساعت کنار هم هستند و متأسفانه از اهداف و کرامتی که امام(ع) به دنبال آن بود خبری نیست.حال آنکه مجالس عزاداری باید جای معرفت‌آموزی در کنار نوحه و روضه باشد.

 

 

🛑 حرمت تقویت کفر ✍️

 

🔰 حرمت تقویت کفر از قواعد فقهی به شمار می‌رود و عقل و نقل نیز بر آن دلالت دارند.فقها در مباحث حفظ کتب ضالّه و نیز فروش سلاح به کفار در صورت تقویت آنها،به این قاعده استناد می­ کنند.

 

🔰 براساس این قاعده هرآنچه که موجب تقویت جبهه کفر و دشمنان دین شود،باید از آن اجتناب کرد.عنصر اقتصاد در این زمینه بیشترین نقش را دارد.

 

🟠 مستندات قاعده ✍️

 

💠 قرآن 📖

 

🔰 قرآن تقویت جبهه ایمان را در برابر جبهه کفر واجب می­ داند ✍️

 

{وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ}

 

🔰 «إعداد به معنای تهیه کردن چیزی است تا انسان با آن چیز به هدف دیگری که دارد برسد،که اگر قبلا آن را تهیه ندیده بود به مطلوب خود نمی‌رسید،مانند فراهم آوردن هیزم و کبریت برای تهیه آتش»

 

🔰 «استطاعت» به معنی قدرت و طلب طاعت است ولی در قرآن پیوسته به معنی قدرت آمده‌ است.

 

🔰 «رهب» به معنای ترس و خوف همراه با دوراندیشی،احتیاط و اضطراب‌ است.

 

🔰 این آیه شریفه به مسلمانان دستور می­دهد که آمادگی خود را برای مقابله با دشمن به هر میزان که امکان ­پذیر باشد،حفظ کنید.

 

🔰 از این بیان به لازمه آن هم می­ توان اشاره کرد که اگر آمادگی و تقویت مسلمانان واجب باشد،پس تقویت دشمنان هم حرام خواهد بود.با توجه به اینکه استطاعت و قدرت سبب ایجاد قدرت بازدارندگی است،قرآن در ادامه هدف از آن را ایجاد ترس و رعب در دشمن بیان می­ کند.

 

💠 روایت 📜

 

🔹 روایت اول : در روایتی امام صادق (ع) برخی از مصادیق کسب­ های حلال و حرام و نیز مناط آنها را بیان فرموده­ اند.یکی از معیارهای حرمت،تقویت کفر و شرک است که به صورت مطلق ذکر شده است ✍️

 

«کُلُّ مَنْهِیٍّ عَنْهُ مِمَّا ... یَقْوَی‌ بِهِ‌ الْکُفْرُ وَ الشِّرْکُ».

    

🔸 روایت دوم؛که می­ توان ازآن برای الگوبرداری جهت مقابله با جنگ اقتصادی دشمن استفاده نمود؛حدیث صفوان جمال می باشد.

 

🔰 صفوان به خاطر آرزوی کوچکی که در دل داشت از سوی امام کاظم(ره) به جهنمی ‌شدن تهدید شد.وی روزی خدمت امام موسی کاظم  رسید؛آن حضرت به او فرمودند : «همه چیز تو خوب و نیکوست جز یک چیز! پرسید : فدایت شوم! آن چیست؟ امام فرمودند : اینکه شتران خود را به این مرد(یعنی هارون،خلیفه وقت عباسی) کرایه می‌دهی.صفوان گفت : من از روی حرص و شکم‌ سیری و لهو،چنین کاری نمی‌کنم.چون او به حج رفته است شتران خود را به او کرایه داده‌ام.خودم هم خدمت او را نمی‌کنم و همراهش نمی‌روم،بلکه غلام خود را همراه او می‌فرستم.امام  فرمودند : آیا از او کرایه طلب داری؟ گفت : آری! امام فرمود : آیا دوست داری او زنده بماند تا کرایه‌ ات به تو برسد؟ صفوان گفت : آری! حضرت فرمودند؛کسی که دوست داشته باشد بقای آنها را،از آنان خواهد بود و هر کس که از آنان باشد،جایگاهش دوزخ خواهد بود».

 

🔰 آن گونه که از محتوای این حدیث برمی­‌آید هرگونه تعامل اقتصادی با دشمنان جامع­ه اسلامی ولو در راه حج بیت‌­الله الحرام،موجبات سقوط فرد در آتش دوزخ را فراهم می­ نماید.بی­ شک افرادی که از کالاهای تولیدی شرکت­های متعلق به کشورهای کفر و بعضا دشمن دین و نظام اسلامی استفاده می کنند؛آرزوی بقای آن شرکت ها برای استفاده از گارانتی کالای خریده شده­ خود را دارند.همچنین عملاً با خرید اجناس خارجی؛موجبات تقویت دشمنان را فراهم می­شود.حال اینکه صفوان جمال در معامله ­ی مذکور؛فروشنده و طرف سودبرنده بوده نه خریدار و طرف پرداخت کننده­ی پول و هارون اولا خلیفه مملکت اسلامی بوده و کافر ودارای ملیت بیگانه نبوده است.

 

💠 عقل 🤔

 

🔰 عقل تقویت کفر وکافر را به هر نحوی به ویژه از حیث اقتصادی که می­تواند سیطره و استیلای خود را بر ممالک اسلامی گسترده کند،مورد نکوهش قرار می دهد.از طرف دیگر حکم قطعی به قبح ابقاء ماده فساد و وجوب از بین بردن آن دارد.

 

🟡 دلالت قاعده ✍️

 

🔰 مصرف تولیدات ممالک متخاصم و دشمن با جامعه اسلامی موجب تقویت جبهه دشمنان و تضعیف جامعه اسلامی است.طبق آموزه‌های دینی،مصرف اموال اگر به تقویت دشمنان اسلام بینجامد،مجاز نیست،بنابراین باید از استفاده از فرآورده‌ها و تولیداتی که سبب‌ رونق چرخه‌های اقتصادی دشمنان و ایجاد بستر مناسب جهت سلطه اقتصادی و فرهنگی آنان می‌گردد،دوری جست.

🔰 برخی از فقها صراحتاً هر نوع خرید وفروش را که سبب تقویت جبهه کفر شود،حرام اعلام کرده‌­اند.

 

🔰 فتوای آخوند ملا محمد کاظم خراسانی : «بیع و شراء با کفار که موجب تقویت کفار است و سبب ضعف مسلمین،جایز نیست و همچنین سایر امور از معاشرت با ایشان»

 

🔰 فتوای سید محمدکاظم طباطبایی یزدی : «هر چه موجب تقویت و شوکت کفر و کفار و باعث ضعف اسلام و مسلمین است،حرام است؛چه از معاملات باشد یا غیر آن از آنچه باشد... و بسی سزاوار است که مسلمین،کلیه،هرگاه ممکن باشد،بدون ترتب مفسده،تحرز کنند از چیزهایی که در معرض تقویت کفر است»

    

🟤 استفتاء از آیت ­الله خامنه­ ای 📄

 

🔰 سوال : خرید و فروش کالاهای آمریکایی چه حکمی دارد و آیا این حکم شامل همه کشورهای غربی مثل فرانسه وانگلستان هم می شود؟و آیا آن حکم مخصوص ایران است و یا در همه کشورها جاری است؟

 

🔰 جواب : «اگر خرید کالاهای وارداتی از کشورهای غیراسلامی و استفاده از آنها باعث تقویت دولتهای کافر و استعمارگر که دشمن اسلام و مسلمین هستند،شود و یا قدرت مالی آنها را برای هجوم به سرزمین‌های اسلامی یا مسلمین در سرتاسر عالم،تقویت نماید،واجب است که مسلمانان از خرید و به کارگیری و استفاده از آنها اجتناب کنند،بدون اینکه فرقی بین کالایی با کالای دیگر و دولتی با دولت دیگر از دولتهای کافری که دشمن اسلام و مسلمین هستند،وجود داشته باشد و این حکم هم اختصاصی به مسلمانان ایران ندارد».

 

🔰 همچنین معتقدند؛درصورتی که برخی لوازم وقطعات ساخت کشورهای دشمن مانند رژیم صهیونیستی یا تکفیری­ ها محسوب شوند که با مسلمانان در جنگ هستند،اگر کسانی از بابت این کالاها از ما سود ببرند،خرید آن کالاها حرام است. 

   

🛑 حرمت اعانه بر اثم و عدوان ✍️

 

🔰 این قاعده ازقواعد فقهی مهمی است که در ابواب مختلف فقه مورد استفاده قرار می­گیرد.قاعده از نص صریح قرآن اخذ شده و روایات زیادی برآن دلالت دارند که مقتضای آن نهی از معونت فساق و عاصیان و تقویت آنان است.

 

🔰 شیخ انصاری (ره) در مکاسب محرمه در مبحث «معونة الظالمین» تا حدودی دراین زمینه بحث کرده است.اما فقهای متأخراین موضوع را تحت عنوان «قاعده‌ی اعانه‌ی براثم» مطرح کرده‌اند.

 

🔰 از مقابلۀ «اثم» با «منافع» فهمیده می­شود که معنای اصلی آن ضرراست،کما اینکه گفته می‌شود : إثم هر چیزی است که در آن ضرر و زیان باشد.

 

🔰 اصطلاحا اثم آن چیزی است که خداوند سبحان از آن نهی کرده(اعم ازگناه صغیره و یا کبیره باشد) پس اثم به معنای عصیان است که به ترک واجب و انجام حرام منتهی می­شود و شامل همۀ گناهان و تمام مقدمات گناه می‌شود.

 

🔰 عدوان در لغت به معنای تعدی، تجاوز، ظلم و دشمنی است.عدوان بر وزن فعلان از ریشۀ عدا_یعدو_عدوانا است.در اصطلاح،عدوان،دشمنی و ستم آشکار است.

 

🔰 معاونت بر اثم یعنی ایجاد مقدمه‌ای از مقدمات فعل غیر،اگر چه تهیۀ مقدمات از روی قصد نباشد و فاعل نیز در انجام فعل مستقل باشد.

 

🔰 گنهکار گاهی به تنهایی عمل گناه را انجام می‌دهد که عنوان فاعل دارد و گاهی نیز با همکاری دیگری یا دیگران مرتکب می‌شود که این همکاری ممکن است دو صورت داشته باشد.

 

🔸 صورت اول،دخالت همگی همکاران در عنصر مادی گناه که به تمامی آنان،شرکاء گفته می‌شود.

 

🔹 صورت دوم،به گونه‌­ای است که فرد یا افرادی به تنهایی عنصرمادی گناه را مرتکب می‌شوند؛ولی فرد یا افراد دیگری وی را در انجام عنصر مادی یاری و کمک می‌کنند که به عمل این فرد یا افراد در فقه اسلامی «اعانه براثم» گفته شده،به آنان عنوان «معین» نیزداده‌اند.درحقوق جزای عرفی به عمل فوق،«معاونت درجرم» گفته شده،به افراد فوق عنوان «معاون» داده‌اند».

 

🔵 مستندات قاعده ✍️

 

💠 قرآن 📖

 

🔰 آیه­‌ای که قاعده از آن اخذ شده است.

 

{لا تَعاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ}

 

🔰 این آیه می‌خواهد روحیه همکاری و تعاون در گناه را سرکوب کند؛زیرا همان طور که برای انجام کارهای خیر،مثل ساختن مسجد،محتاج چند نفر هستیم،در جامعه گناهانی نیز وجود دارد که ارتکاب آن محتاج همکاری و مشارکت است. خداوند می‌خواهد جلوی اجتماع برای ارتکاب گناهان بزرگ را بگیرد.خلاصه آنکه این آیه،مشارکت در گناه را منع می‌کند.

 

💠 روایت 📜

 

🔰 برخی از روایاتی که بر قاعده مزبور دلالت دارند.

 

🔹 روایت اول : «کسی که برای قتل مسلمانی هرچند درحد یک کلمه،همکاری و کمک کند روز قیامت در حالی محشور می‌شود که بین دو چشمش نوشته شده است : ناامید از رحمت خدا».

 

🔰 در این روایت معاون در قتل هر چند ناچیز باشد؛اهل دوزخ معرفی شده است.

 

🔸 روایت دوم : «رسول خدا در مورد خمر،۱۰ نفر را لعنت کرده است : کسی که درخت انگور را به قصد شراب بکارد؛نگهبان آن؛فروشنده و خریدار شراب؛شراب خوار؛کسی که از راه فروش مشروبات الکلی روزی برای خود تهیه می‌کند؛تولید ‌کننده مشروب؛حمل‌کننده آن؛کسی که مشروب برایش حمل می‌شود و کسی که شراب می‌نوشاند»

 

🔰 از این ده نفر یاد شده،تنها شارب خمر گناهکار است و بقیه معاون هستند.طبق روایت حکم معاون به سان مباشر ذکر شده است.

 

💠 عقل 🤔

 

🔰 در بیان دلیل عقل چنین گفته‌اند : «همچنان که انجام منکر و امر به آن و تشویق به سوی آن عقلا قبیح است،انجام مقدمات برای منکر هم قبیح است.به خاطر همین،قوانین عرفی عهده ­دار وضع مجازات برای معین جرم هستند.پس اگر کسی سارقی را در سرقت کمک کند یا با او در مقدمات آن همکاری کند،در نظر عقلا و قوانین کیفری مجرم است؛که نظیر آن در شرع وارد شده است؛مثلا جایی که شخصی،دیگری را بگیرد و نفر سوم او را بکشد و یک نفر ناظر باشد.قاتل قصاص می‌شود،ممسک(گیرنده) به حبس ابد محکوم شده و ناظر کور می‌شود.این حرف با آن چه که در علم اصول گفته شده که مقدمات حرام،حرام نیست تنافی ندارد؛زیرا آنچه که در اصول گفته شده،انکار ملازمه بین حرمت اشیا و حرمت مقدمات آن است و آنچه که در اینجا اثبات کرده‌ایم ادراک عقل به قبح تعاون بر معصیت و گناه است؛نه به خاطر اینکه مقدمه حرام است؛بلکه به خاطر اینکه عقل مستقلا به قبح اعانه بر حرامی که از دیگری صادر می‌شود حکم می‌دهد.پس نزد عقل،معین جرم مانند شریک جرم است؛اگر چه در میزان قبح با هم متفاوت‌اند»

 

🔰 به بیان دیگر؛عقل به قبح اعانت براثم،که سبب خشم مولی می‌شود،حکم کرده است،همان طوری که ارتکاب آن نیز عقلا قبیح است.لذا ما را امر کرده تا آن را ترک کنیم؛همچنین عقل تهیه مقدمات و اسباب فعل حرام و اعانت بر فعل را قبیح می‌داند و بدینسان معین را مستحق عقاب دانسته است.

 

🔰 از طرف دیگر چون عقل آدمی به طور مستقل چنین فعلی را قبیح می­پندارد،به دلیل قاعده ملازمه «کل ما حکم به العقل حکم به الشرع» در شریعت مقدس نیز چنین فعلی قبیح خواهد بود و شخص اعانت‌کننده هم مبغوض شارع مقدس خواهد بود.

    

🔴 دلالت قاعده ✍️

 

🔰 مصرف کالاهای کشورهایی که ظالم تلقی می­شوند؛ممکن است عنوان معاونت بر گناه داشته باشد.اگر اعانت را مستلزم رکون و تمایل به ظالم بدانیم؛حرمت آن به طریق اولی ثابت می­شود.همچنین این تعاون موجب شراکت در ظلم آنها است.

 

🔰 از طرف دیگر اگر مصرف کالای خارجی موجب ازدیاد قدرت ظالمین و تضعیف مسلمین و بعنوان مقدمه استیلای جهان کفر بر جهان اسلام که همواره با ظلم واستثمار توام بوده بدانیم،اطلاق عنوان اعانت بر إثم قطعی است و حرام می باشد.

 

🔰 دراین مورد امام خمینی معتقدند که؛تهیه مقدمات و اسباب معصیت برای کسی است که قصد ارتکاب آن را دارد؛حال این تهیه اسباب برای رسیدن به هدف باشد یا نه و یا اثم در خارج تحقق یابد یا نه،اعانت بر اثم بوده و حرام است.

 

🔰 نتیجه اینکه از آن جائی که استفاده از کالاها و تولیدات دولت های ظالم از جمل؛فرانسوی،امریکایی،انگلیسی،اسرائیلی و... کمک به کسانی است که ظلم­شان به مسلمانان و مومنین و اعتقادات آنان محرز بوده و به تقویت جبهه کفر و کافر می شود و از طرف دیگر رویه جاری در کشور و دولتی که سیاست آن بر طغیان و عصیان بناگذاری شده است،هرگونه رابطه با آن مخصوصا تعاملات اقتصادی به ویژه خرید و استفاده از محصولات­شان سبب تزاید ظلم،کفر و معصیت و عداوت آنها خواهد شد و کشور و دولت های ظالم درحال حاضر به عنوان عامل صهیونیسم به صورت مباشرتی و غیرمباشرتی مصداق و موضوع این قواعد به حساب می­ آید؛شکی در حرمت استفاده از کالاهای ظالم وجود ندارد.

 

🔰 نحوه تعامل با دشمنان و یا دشمن شناسی در قران امده است.مثلاً خداوند در آیه اول یک ممتحنه می‌فرماید ✍️

 

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ ۙ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِی سَبِیلِی وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِی ۚ تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ ۚ وَمَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیلِ»

 

🔰 این آیه مشتمل بر فرازهای عبرت‌آموزی است که ترجمه و تفسیر آن را در ادامه می گوییم.


🔰 ای کسانی که به خدا ایمان آورده‌اید 🤔


🔹 هرگز نباید کافران را که دشمن من و شمایند یاران خود بگیرید.


🔸 شما نسبت به آنان اظهار محبت می‌کنید در صورتی که آنان به آنچه بر شما بر حق آمده است،سخت کافر شدند.

 

🔹 رسول خدا و شما مؤمنان را به جرم ایمان به خدا از وطن خود آواره می‌کنند.


🔸 پس اگر شما برای جهاد در راه من و جلب خشنودیم هجرت کرده‌اید(پیوند دوستی با آنان برقرار نکنید!)


🔹 شما مخفیانه با آن‌ها رابطه دوستی برقرار می‌کنید در حالی که من به آنچه پنهان یا آشکار می‌کنید از همه داناترم.


🔸 هر که از شما چنین کند از راه راست گمراه شده است. 

 

🔰  بر اساس آنچه از شأن نزول آیه آمده است،حرکتى از ناحیه یکى از مسلمانان صادر شد که هر چند به قـصـد جاسوسى نبود،اما اظهار محبتى به دشمنان اسلام محسوب مى‌شد،لذا آیات فوق نازل شد و به مسلمانان هشدار داد که از تکرار اینگونه کارها در آینده بپرهیزند.

 

🔰 نـخـسـت مـى‌فـرمـایـد : اى کـسـانى که ایمان آورده‌اید،دشمن من و خود را دوست خویش قرار نـدهـیـد،یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَا؛یعنى آنها فقط دشمنان خدا هـسـتـنـد کـه بـا شـمـا نـیـز عـداوت و دشـمـنـى دارنـد،بـا ایـن حال چگونه دست دوستى به سوى آنها دراز مى‌کنید؟! آنـهـا هـم در عـقـیـده بـا شـمـا مـخـالفند و هم عملاً به مبارزه برخاسته‌ اند و کارى را که بـزرگترین افتخار شما است،یعنى ایمان به پروردگار،براى شما بزرگ‌ترین جرم و گـنـاه شـمـرده‌انـد و بـه خـاطـر هـمـیـن شـما را از شهر و دیارتان آواره کردند،با این حـال آیـا جـاى ایـن اسـت کـه شـمـا نـسـبـت بـه آنـهـا اظـهـار محبت کنید و براى نجاتشان از چنگال مجازات الهى به دست توانمند رزمندگان سپاه اسلام تلاش کنید؟

 

⚫ شرح مضامین هشتمین دعای مبارکه صحیفه سجادیه توسط حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد حاج علی اکبری

 

🔰 « أن نعضد ظالماً أو نخذل ملهوفاً» این عبارت جزء دوگانه های به هم مرتبط است،از اینکه ستمگری را کمک کنیم یا ستمدیده و فریادخواهی را به خود واگذاریم،به خداوند متعال پناه می بریم.

 

🔰 یاری ظالم و رها کردن مظلوم جزء مهلکات بوده و آسیبی است که در صورت ابتلا،دین،دنیا و آخرت انسان را بر باد فنا می دهد.

 

🔰 «نعضد» از ریشه عضد به معنای اعانه و کمک است.عضد هم به بازو گفته می شود چون نقش بازو کمک رساندن برای انسان است.به همین دلیل به کسی که یاری های ویژه به انسان می رساند از همین کلمه استفاده می شود.کلمه «معاضدت» نیز به معنای یاری رسانی است.

 

🔰 ظلم به این مفهوم است که انسان چیزی را در غیر جایگاه مخصوص خودش قرار دهد،گرفتار ظلم شده است و این مفهوم عام ظلم است.نقطه مقابل ظلم هم عدل است.عادل کسی است که هر چیز را در جایگاه مخصوص خودش قرار می دهد.البته به این معنا دایره عدل و ظلم بسیار فراخ خواهد شد.

 

🔰 در اینجا با دو نوع برداشت و معنای جمله «أن نعضد ظالماً» روبرو هستیم و هر دو صحیح است،چرا که برخی از شارحان که در تبیین و تفسیر صحیفه سجادیه متبحر و اهل دقت هستند در کلمات خود گاهی به هر دو معنا قائل شده اند.

 

🔹 یک معنا آن است که ظلم به معنای عام گرفته شود که هم در خط ارتباط انسان و حضرت حق معنا دارد،هم در خط ارتباط انسان با خودش و هم در خط ارتباط انسان با دیگران.هر جا که این جابجایی انجام شود،ظلم اتفاق افتاده و آن شخص ظالم محسوب می شود.همانطور که شرک و هر نوع گناه،ظلم است چون در ارتباط انسان با خدا،انسان باید طاعت کند و هر جا گناه کند یعنی به جای طاعت،معصیت را قرار داده است.هرچند که شرک،ظلم عظیمی است.از سوی دیگر همه گناهان انسان،از قبیل ستم کردن بر خویشتن هم هست.از سوی دیگر اگر انسان در ارتباط با دیگران حقی را از حقوق معنوی یا مادی پایمال کند،باز هم مرتکب ظلم شده است.به این ترتیب «أن نعضد ظالماً» مفهوم وسیعی خواهد داشت.به این معنا کمک به هر نوع از انواع ظلم، مطرود است و باید از آن به خدای متعال پناه برد.

 

🔸 معنای دوم ظلم در عبارت «أن نعضد ظالماً» بر اساس شواهد و قراینی به معنای خاص است،به این مفهوم که کسی در موضع تجاوز به حقوق بندگان خدا قرار گرفته،در این مقام مستقر است،برای ستم به دیگران دارای طرح و برنامه است و شخصی در این ستم معاون و معاضد و کمک کار او شود.این معنا،به نظر نزدیک تر به مقصود امام سجاد (ع) است.

 

🔰 در مورد معنای وسیع معمولا کلمه «گناه» را به کار می بریم. یعنی هرجا گناهی را تسهیل کنیم،در واقع مرتکب گناه شده ایم اما وقتی سخن از ظالم به میان می آید،ذهن متدینین معطوف به ستم دیگران است،هرچند که شرب خمر هم ظلم محسوب می شود اما عرف متشرعه ظلم به این مفهم است که انسان به شخصی که به حق دیگری تجاوز می کند یاری برساند.

 

🔰 در روایات «اعانه بر اثم» یعنی کمک به گناه مطرح شده و در عین حال فهرست مفصلی از کلمات اولیای خدا علیهم السلام به کمک کردن به ظالم به معنای خاص مربوط می شود.بنابراین اگرچه تعبیر امام (ع) ابایی از معنای وسیع ندارد اما از لحاظ سیاق کلام بیشتر با معنای دوم هماهنگ است و شواهد بر این مورد دلالت دارند.

 

🔰 کلمه «نعضد» به معنای کمک کردن و یاری رساندن است و مفهوم بسیار وسیعی دارد.شامل هر نوع اعانه و کمک به معاضدتی می شود.این نکته هم متکی بر روایات و کلمات اولیای خدا علیهم السلام است.در واقع هر نوع کمکی به ظالم محکوم است.یعنی کمک باطنی،عاطفی،قلبی،جوارحی،مالی،مادی و معنوی نزد پروردگار متعال محکوم است.

 

🔰 در اینجا این سوال مطرح می شود که کمک به ظالم در ظلمش محکوم است یا هر نوع کمکی به ظالم؟ در جواب باید توجه داشت وقتی شخصی دیگری را کتک می زند و ما چوبی به او برسانیم که بهتر بزند یا سندی را به ناحق جابه جا می کند و ما در این کار به او یاری برسانیم،این کار قطعا محکوم بوده و از گناهان کبیره است و به آن وعده آتش و عقوبت داده شده است اما کارهای دیگری مانند فراهم کردن محل استراحت،آب دادن یا غذا رساندن به ظالم هم جزء معاضدت به ظالم محسوب می شود؟در این مورد میان فقها و بزرگان مباحثه ای وجود دارد و خلاصه کلام این است که اگر ظالم این ویژگی ظلم در او مستقر شود،کمک به او محکوم است اما اگر کسی اهل ظلم نباشد،کمک به او در موارد غیر ظلم در عرف عقلا جایز است چون آن شخص در صفت ظلم مستقر نشده است.

 

🔰 زمانی که ظلم در شخصی ملکه شود و کار رایج او ستم به دیگران باشد و تمام تمرکز روانی او بر این مسئله مستقر باشد و همه امکانات او در این زمینه صرف شود،مصداق عالی و درجه یک آن،سلطان جائر و ظالم است.مصادیق کوچک هم شامل کسی می شود که جنایتکار شده و زندگی و امانات و افکار او در خدمت ستمگری نسبت به دیگران است.درباره چنین ظالمی اعم از رژیم آل سعود و دولت امریکا آیا فقط وقتی مشغول ظلم به کسی است نباید به او کمک کنیم،یا در هر شرایطی نباید به او کمک کرد؟ به لحاظ فقهی دو جواب برای این پرسش وجود دارد؛برخی مانند علامه حلی می گویند اعانه به ظالم در ظلمش حرام است اما اگر لباس برای او بدوزیم یا غذایی برای او تهیه کنیم،حرام نیست اما باید توجه داشت اکثر فقها معتقدند وقتی ظلم در وجود کسی ملکه شد هر نوع کمک رسانی به او حرام است.

 

🟣 آیا کمک کردن به ظالم جایز است؟

 

(آیت الله مکارم شیرازی)

 

🔰 به نکته مهمی اشاره می کنم و آن مساله کمک به ظلم ظالمان که در قرآن و احادیث زیادی به مساله ظلم اهمیت داده شده است که به ظالم کمک نکنید.در آیه ای از قرآن به این موضوع اشاره کرده که کمک به انجام کارهای خوب کنید و هرگز کمک به گناه،ظلم و ستم نکنید.

 

🔰 آیت الله مکارم شیرازی ضمن اشاره به این نکته که ظالمان در هر جامعه ای تعدادشان محدود است افزود : این یاران آنها هستند که به آنها کمک و اجازه می دهند تا بتوانند ظلم های زیادی انجام بدهند.

 

🔰 امام صادق(ع) می فرمایند : اگر افرادی به یاری بنی امیه بر نمی خواستند که بروند و کاتبشان شوند و یا در لشگرشان بجنگند یا در نماز جماعت آنها حاضر شوند،اگر اینها بنی امیه را یاری نمی دادند،آنها هرگز قادر نبودند حق ما را از بین ببرند.قدرت آنها از یاری دهندگان است و لذا در روایات داریم که در روز قیامت ظالمان و یاری دهندگان آنها در یک جا بوده و عذاب آنها نیز مثل هم است،برای اینکه یاران آنها هستند که سبب می شوند و امکانات را در اختیار ظالمان قرار می دهند.

 

🔰 در حدیثی رسول خدا (ص) می فرماید : روز قیامت که می شود یک نفر ندا می دهد ظالمان کجا هستند و یاران آنها کجایند؛هر دو را با هم حاضر کنید.حتی کسی که یک دوات مرکبی و یا قلم در اختیار آنها قرار داده تا در آن چیزی بنویسند، آنها هم جزء عوامل ظلم هستند.بنابراین،این مساله بسیار مهمی است که انسان مراقب باشد که هیچ نوع یاری و کمکی به ظالم نکند.

 

🔰 بعضی از رسانه ها و وسائل ارتباطی که در میان اینها پشتوانه اش سرمایه اسرائیلی است که در مقابل مسلمین این همه جنایت می کنند و قبله اول مسلمانان سرزمین اسلامی را می بندند.آیا کمک کردن به آنها جایز است؟ و آیا امکانات در اختیار آنها قرار دادن جایز است؟ چرا مسلمان ها دست به دست هم نمی دهند و خودشان تمام وسائل رسانه ای را فراهم کنند و خودشان برای خودشان کار کنند.

 

🔰 ما مجبور می شویم دست به سوی آنها دراز کنیم و از تاسیسات آنها استفاده می کنیم و ثروتی در مقابل آنها قرار می گذاریم در حالی که امام صادق(ع) می فرماید : حتی یک دوات یا قلم را در اختیار ظالم بگذارید که ظلمی را بنویسد،شما هم جزء ظالم ها هستید و در قیامت هم ردیف آنها حاضر خواهی شد.

 

🔰 فکر کنیم،مسئولیت هایمان را در نظر بگیریم.این معاملات ارتباطی که داریم کمک به ظلم ظالمان نشود،چرا که مسئولیت شدید دارد.این مساله در اسلام دقیق است.امیدوارم همه قادر باشیم در زندگی کمک به هیچ ظالمی نکنیم.

 

🔵 حدیث پیامبر

 

🔰 عَنْ أَنَسٍ (رض) قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «انْصُرْ أَخَاکَ ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا». قَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ! هَذَا نَنْصُرُهُ مَظْلُومًا، فَکَیْفَ نَنْصُرُهُ ظَالِمًا؟ قَالَ: «تَأْخُذُ فَوْقَ یَدَیْه

 

🔰 انس (رض) می گوید : رسول الله (ص) فرمود : «به برادرت چه ظالم باشد و چه مظلوم، کمک کن» اصحاب گفتند : ای رسول خدا ! کمک به مظلوم،روشن است ولی چگونه به ظالم کمک کنیم؟ رسول الله فرمود : «دست او را بگیرید» (و از ظلم کردن، باز دارید)

 

⚪ کمک به ظالم ✍️

 

(آیت الله خامنه ای)

 

🔰 کمک به ظالم دو فرض دارد 🤔


۱. کمک به ظالم در ظلمی­ که می­‌کند.


🔰 هر چیزی­ که از نظر عرف،کمک به ظالم محسوب شود،حرام است؛چه کمک مستقیم باشد،مانند اینکه ظالمی بخواهد فردی را شلاق بزند و کسی به او کمک ‌کند،مثلاً شلاق به دستش ‌دهد،یا این مظلوم را نگه­‌ دارد تا او کتک بزند.این کمک مستقیم است و چه کمک غیر مستقیم باشد؛مثل اینکه ظالم در اثنای کار ظالمانه‌اش،تشنه شود و شما به او آب دهید تا تشنگی‌اش فرو نشیند و به ظلمش ادامه دهد.


🔰 از مصداق­‌های متداول و رایج امروزی،کمک تبلیغاتی است؛مثل تبلیغ برای کشتن شیعیان یا مثل اینکه کسی در فکر ترور باشد و دیگری با نقشه کشیدن او را راهنمایی کند.این هم کمک به ظالم است.


🔰 همچنین اگر عده­‌ای بخواهند جلوی ظلم را بگیرند و دیگری کار ظالم را توجیه کند؛مثل فتوا به جواز قتل حضرت سیدالشهداء(ع).همۀ اینها معونه محسوب می‌شود؛چون عرف اینها را کمک به ظلم می‌داند.


🔰 مراد از ظالم فقط امیران و حاکمان نیستند.


🔰 در حرمت کمک به ظالم فرق نمی­کند که ظالم در محیط اجتماعی ظلم کند،مثل حاکم یا مدیر ظالم یا در محیط کسب و کار ظلم کند،یا در محیط خانواده،مثل شوهری که به زنش ظلم می‌کند یا برادری که به برادر یا خواهرش ظلم می‌کند و...؛یاری کردن ظالم در همه این موارد حرام است.

۲. کمک به ظالم در غیر ظلم


🔰 چنان­که بیان شد،مراد از ظالم در قسم اول،مطلق ظالم است.اما در قسم دوم،ظالم به معنای خاص است،نه مطلق ظالم؛زیرا اگر بگوییم که اعانت این اشخاص حتی در مباحات هم حرام است،نظام معاش به­ هم خواهد ریخت؛چرا که ممکن است از هر کسی در زمانی،ظلمی سر ‌زند.پس مراد از ظالم در این قسم،ظالمی است که پیشه و شیوه کار او ظالمانه است؛مثل حاکمان جور و عوامل و ایادی آنها یا سارقان و کسانی که کارشان ظلم است و غیر ظلم از آنها سرنمی‌زند،مگر به ندرت.


🔰 آنچه حرام است این است که کمک به نحوی باشد که یا مستقیماً به ظلم او کمک کند،یا غیر مستقیم؛مثلاً به‌­گونه­‌ا‌ی به او کمک شود که در جامعه آبرومند و کارهای او از طرف مردم موجه شود یا اطلاعات امنیتی به او کند یا به او کمک‌ های مالی کند یا به نحوی با او همکاری ­کند که قدرت و شوکت او توسعه یابد.اینها کمک مستقیم به ظلم نیست؛چون معلوم نیست این دستگاه اطلاعاتی همیشه ظلم کند.حتی ممکن است هرگز ظلم نکند.اما موجب تجهیز این ظالم می‌شود که این تجهیز و تقویت ظالم و گسترش شوکت و حکومت ظالم،زمینه را برای ظلم او فراهم می­‌کند.این نوع کمک نیز حرام است.

 

🔰 سوال : حکم خرید،فروش و استفاده از کالای خارجی در صورتی که مشابه داخلی داشته باشد اشکال دارد؟

 

🔰 جواب : اگر این کار موجب تضعیف کالای ایرانی و ضرر به اقتصاد نظام اسلامی شود جایز نیست.

 

🔰 سوال : خرید و فروش کالاهای آمریکایی چه حکمی دارد و آیا این حکم شامل همه کشورهای غربی مثل فرانسه وانگلستان هم می شود؟ و آیا آن حکم مخصوص ایران است و یا در همه کشورها جاری است؟


🔰 جواب : اگر خرید کالاهای وارداتی از کشورهای غیراسلامی و استفاده از آنها باعث تقویت دولتهای کافر و استعمارگر که دشمن اسلام و مسلمین هستند، شود و یا قدرت مالی آنها را برای هجوم به سرزمین‌های اسلامی یا مسلمین در سرتاسر عالم، تقویت نماید، واجب است که مسلمانان از خرید و بکارگیری و استفاده از آنها اجتناب کنند، بدون اینکه فرقی بین کالایی با کالای دیگر و دولتی با دولت دیگر از دولتهای کافری که دشمن اسلام و مسلمین هستند، وجود داشته باشد و این حکم هم اختصاصی به مسلمانان ایران ندارد.

 

🔰 سوال : با توجه به حمله ظالمانه و وحشیانه حکام امریکا و انگلیس به مردم مسلمان عراق،جمعی از مقلدین حضرتعالی از جواز یا حرمت خرید کالاهای امریکایی و انگلیسی که طبعا منافع آن مستقیم یا غیر مستقیم به خزانه دولت های محارب می ریزد سوال می نمایند.


🔰 جواب : بی شک خرید کالاهای آمریکایی و انگلیسی کمک به این ظالمان است و از نظر شرع اسلام حرام است.

 

🔰 سوال : آیا وارد کردن کالاهای اسرائیلی و ترویج آنها جایز است؟در صورتی که این کار هرچند بر اثر اضطرار صورت بگیرد،آیا فروش آنها جایزاست؟

 

🔰 جواب : باید از معاملاتی که به نفع دولت غاصب اسرائیل که دشمن اسلام و مسلمین است،خودداری شود و وارد کردن و ترویج کالاهای آنان که از ساخت و فروش آن سود می برند،برای هیچکس جایز نیست و همچنین برای مسلمانان هم خرید آن کالاها به خاطر مفاسد و ضررهایی که برای اسلام و مسلمین دارد جایز نیست.

 

🔰 سوال : آیا خرید تولیدات شرکتهای یهودی یا آمریکایی یا کانادایی با وجود این احتمال که شرکتهای مزبور به تقویت دولت اسرائیل می پردازند،جایز است؟

 

🔰جواب : اگر خرید و فروش این تولیدات موجب تقویت دولت حقیر و غاصب اسرائیل شده و یا در راه دشمنی با اسلام و مسلمین بکار می‏روند،خرید و فروش آنها برای هیچکس جایز نیست و الا اشکال ندارد.

 

▪️ منابع ✍️

 

🔹 معونة ظالمین/نوع چهارم از مکاسب محرمه/مکاسب محرمه

🔸 کمک رساندن به دولت های ظالم یا افراد جنایتکار

🔹 مشروعیت همکاری با حاکم ستمگر در فقه سیاسی شیعه

🔸 مبانی فقهی تحریم کالاهای فرانسوی

🔹 استفتائات تجارت با غیر مسلمان‏

🔸 خرید و فروش حرام

🔹 پرهیز از رابطه دوستانه با کفار در آیه‌ ای از قرآن

🔸 تحریم کالاهای آمریکایی

🔹 علل عدم تحریم کالاهای اسرائیلی در ایران

🔸 جنبش بین المللی تحریم کالاهای اسرائیلی

🔹 حرمت اعانه بر اثم و اعانه به ظالم در رسانه های خبری و مطبوعات

🔸 کمک به ظالم

🔹 عواقب کمک به ظالم

🔸 حمایت از ظالمان

🔹 کمک به ظالم ماجرای یوسف پیامبر

🔸 آیا کمک کردن به ظالم جایز است؟

🔹 حکم اعانت بر ظالم در غیر ظلم

🔸 مصادیقی از کمک به ظالم

🔹 سه گناهی که کیفر آن‌ها تا قیامت نمی‌ ماند

🔸 خطر کمک به ظالمان

🔹 معنای ظلم

🔸 کار فقیهانه کلان و چند وجهی در فضای مجازی

🔹 ارکان سلامت جامعه در آیه تعاون

🔸 مقاله اعانه از ظالم

🔹 سخنان معصومین

🔸 قلمرو و محدوده همکاری با حکومت جائر از دیدگاه فقه شیعه

🔹 اجماع محصل برای حمایت رسانه دینی از مظلومین

🔸 نظر علامه طباطبایی درباره تفسیر دین به نفع ظالمان

🔹 آیا «فقه» می‌تواند با «الزام ولایت دینی» مخالفت کند؟

🔸 اعانت ظلم

🔹 5 نکته درباره حضور در تلگرام

🔸 چیستى قواعد فقه سیاسى

🔹 اعانه بر اثم

🔸 حضور در تلگرام؛اعانه به ظالم

🔹 کتاب المکاسب/جلد ۲/صفحه ۵۳

🔸 وسائل­ الشیعة/جلد ۱۷/صفحه ۱۷۷

🔹 مستدرک­الوسائل/جلد ۱۳/صفحه ۱۲۲

🔸 أبواب ما یکتسب به/باب ۳۵

🔹 کتاب المکاسب (المحشی)/جلد ۴/صفحه ۲۶۱

🔸 مستند الشیعة فی أحکام الشریعة/جلد ۱۴/صفحه ۱۵۲

🔹 کتاب المکاسب (المحشی)/جلد ۴/صفحه ۲۶۱

🔸 سوره مائده/آیه 51 (کسانی که از شما با آنان دوستی کنند، از آنها هستند خداوند،جمعیت ستمکار را هدایت نمی‌کند)

🔹 سوره هود/آیه 113 (بر ظالمان تکیه ننمایید،که موجب می‌ شود آتش شما را فرا گیرد)

🔸 مستند الشیعة/جلد ۱۴/صفحه ۱۵۲

🔹 مجمع الفائدة/جلد ۱۲/صفحه ۳۶۳

🔸 شرح الکافی/جلد ۹/صفحه ۳۶۳

🔹 شرائع الاسلام/جلد ۲/صفحه ۴

🔸 تحریر الأحکام الشرعیة/جلد ۲/صفحه ۲۶۰

🔹 النهایة/صفحه ۳۶۵

🔸 إصباح الشیعة بمصباح الشریعة/صفحه ۲۴۶

🔹 المکاسب المحرمة/صفحه ۱۸۹

🔸 ریاض ­المسائل/جلد ۸/صفحه ۱۷۷

🔹 تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة

🔸 مجمع الفائدة/جلد ۸/صفحه ۶۶ و ۶۴

🔹 مصباح الفقاهة (المکاسب)/جلد ۱/صفحه ۴۲۷

🔸 ینابیع الأحکام/جلد ۲/صفحه ۲۳۰

🔹 کتاب الزکاة (للاشتیانی)/جلد ۲/صفحه ۶۷۷

🔸 أحکام المتاجر المحرمة/صفحه ۱۴۲

🔹 الحدائق الناضرة/جلد ۱۸/صفحه ۲۰۹

🔸 التحفة السنیة/صفحه ۵۸

🔹 فقه الصادق/جلد ۱۴/صفحه ۴۵۹

🔸 وسائل الشیعة/جلد ۱۷/صفحه ۱۹۱

🔹 وسائل الشیعة/جلد ۱۷/صفحه ۱۸۲

🔸 تفسیر العیاشی/جلد ۱/صفحه ۲۳۸

🔹 کتاب المکاسب (المحشی)/جلد ۴/صفحه ۲۶۲

🔸 مصباح الفقاهة/جلد ۱/صفحه ۴۲۶

🔹 الحدائق الناضرة/جلد ۱۸/صفحه ۱۲۱

🔸 کتاب المناهل/صفحه ۳۱۴

🔹 مستند تحریر الوسیلة/جلد ۱/صفحه ۴۰۵

🔸 قواعد فقهیه/جلد ۲/صفحه ۲۳۶

🔹 قواعد فقه (محقق داماد)/جلد ۴/صفحه ۱۷۸

🔸 مجموعه مقالات/صفحه ۳۱۷

🔹 کتاب المکاسب (المحشی)/جلد ۴/صفحه ۲۶۲

🔸 تحریر الوسیلة/جلد ۱/صفحه ۴۹۷

🔹 زبدة الأحکام/صفحه ۱۳۸

🔸 وسیلة النجاة (مع حواشی الامام الخمینی)/صفحه ۳۲۲

🔹 منهاج الصالحین (للتبریزی)/جلد ۲/صفحه ۱۱

🔸 الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشی سلطان العلماء)/جلد ۱/صفحه ۲۷۲

🔹 أنوار الفقاهة

🔸 مجمع الفائدة/جلد ۸/صفحه ۶۳

🔹 الحدائق الناضرة/جلد ۱۸/صفحه ۱۱۹

🔸 ریاض المسائل/جلد ۸/صفحه ۱۷۶

🔹 کتاب التجارة (لمکارم)/صفحه ۳۶۵

🔸 کلمة التقوی/جلد ۴/صفحه ۱۵

🔹 جواهر الکلام/جلد ۲۲/صفحه ۵۳

🔸 سفینة النجاة/جلد ۳/صفحه ۱۰۶

🔹 کتاب المکاسب/جلد ۲/صفحه ۵۴‌

🔸 کلمة التقوی/جلد ۴/صفحه ۱۵

🔹 مصباح الفقاهة (المکاسب)/جلد ۱/صفحه ۴۲۷

🔸 ینابیع الأحکام/جلد ۲/صفحه ۲۳۱

🔹 تحریرالوسیلة/ جلد ۱/صفحه ۴۷۷

🔸 صحیفه نور/جلد ۲۰/صفحه ۲۳

🔹 توضیح المسائل (محشی،امام خمینی)/جلد ۲/صفحه ۷۶۳/مسئله ۲۸۳۴

🔸 https://portal.anhar.ir/node/۴۰۶۵#gsc.tab=۰

🔹 http://wahidkhorasani.com

🔸 جواهر الکلام/جلد ۱۵/صفحه ۳۹۰

🔹 مفتاح­الکرامة/جلد ۱۲/صفحه ۲۰۶

🔸 مفتاح ­الکرامة/جلد ۱۲/صفحه ۲۰۲

🔹 مستند الشیعة/جلد ۱۴/صفحه ۱۵۴

🔸 ریاض­ المسائل/جلد ۸/صفحه ۱۷۶

🔹 أحکام المتاجر المحرمة/صفحه ۱۵۰

🔸 سوره انفال/آیه 60 (هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [دشمنان]، آماده سازید! و (همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد)، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید)

🔹 المصباح المنیر/جلد ۲/صفحه ۳۹۶

🔸 مجمع البیان/جلد ۴/صفحه ۸۵۲

🔹 قاموس قرآن/جلد ۴/صفحه ۲۴۹

🔸 کتاب العین/جلد ۴/صفحه ۴۷

🔹 مفردات ألفاظ القرآن/صفحه ۳۶۶

🔸 وسائل الشیعة/جلد ۱۷/صفحه ۸۴ (هر وسیله گناه آمیزی که کفر و شرک در سایه آن قدرت پیدا نماید)

🔹 تحف العقول/صفحه ۳۳۳

🔸 وسائل الشیعة/جلد ۱۷/صفحه ۱۸۲

🔹 دراسات فی المکاسب المحرمة/جلد ۲/صفحه ۳۹۷

🔸 مهذب الاحکام/جلد ۱۶/صفحه ۱۶۱

🔹 دائرة المعارف فقه/جلد ۲/صفحه ۳۸۴

🔸 جامع الأحکام الشرعیة/صفحه ۲۶۵

🔹 علیرضا جواد زاده/موضع فقهای شیعه در قبال تمدن غرب با تأکید بر مقطع نهضت تنباکو تا مشروطیت/فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی/سال ششم/شماره ۱۹/زمستان ۱۳۸۸/به نقل از حبل‌المتین کلکته/سال سیزدهم/شماره ۳۳/(۲۵ صفر ۱۳۲۴)/صفحه ۲۱

🔸 جامع الأحکام الشرعیة/صفحه ۲۶۵

🔹 1356#12=https://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id

🔸 https://rasanews.ir/fa/news/۴۸۱۵۶۸

🔹 الانتصارفی انفرادات الامامیة/صفحه ۲۱۸

🔸 فقه سیاسی (عمید)/جلد ۳/صفحه ۴۶۱‌

🔹 المیزان/جلد ۹/صفحه ۱۱۴

🔸 القواعد الفقهیة (فاضل لنکرانی)/صفحه ۴۴۳

🔹 مفردات ألفاظ القرآن/صفحه ۶۳

🔸 قواعد فقه/جلد ۴/صفحه ۱۷۳

🔹 قواعد فقهیه (سید محمد بجنوردی)/جلد ۲/صفحه ۲۳۰

🔸 القواعد الفقهیة/جلد ۱/صفحه ۳۶۵

🔹 مفردات الفاظ القرآن/صفحه ۵۵۴

🔸 عوائد الایام/جلد۱/صفحه ۲۶ و ۷۵

🔹 لسان العرب/جلد ۱۵/صفحه ۳۳

🔸 قواعد فقهیه (سید محمد بجنوردی)/جلد ۲/صفحه ۲۳۱ و ۲۳۰

🔹 نراقی/عوائدالایام/صفحه ۲۶

🔸 مصباح الفقاهه/جلد ۱/صفحه ۱۷۶

🔹 کتاب المکاسب/جلد ۱/صفحه ۱۳۲

🔸 قواعد فقه (محقق داماد)/جلد ۴/صفحه ۱۷۳

🔹 سوره مائده/آیه ۲ (هرگز در راه گناه و تعدی همکاری ننمایید.)

🔸 قواعد فقه (محقق داماد)/جلد ۴/صفحه ۱۷۵

🔹 ثواب الأعمال و عقاب الأعمال/صفحه ۲۷۶

🔸 نهج الحق و کشف الصدق/صفحه ۳۱۲

🔹 بحار الأنوار/جلد ۷۲/صفحه ۱۵۲

🔸 الکافی/جلد ۶/صفحه ۴۲۹

🔹 قواعد فقه (محقق داماد)/جلد ۴/صفحه ۱۷۸

🔸 القواعد الفقهیة (السید حسن للبجنوردی)/جلد 1/صفحه ۳۶۴

🔹 القواعد الفقهیة (للفاضل)/صفحه ۴۴۹

🔸 قواعد فقهیه/جلد ۲/صفحه ۲۳۶

🔹 احکام المتاجر المحرمة/صفحه ۱۳۸

🔸 فقه الصادق/جلد ۱۴/صفحه ۴۵۹

🔹 بحوث فقهیة هامة/صفحه ۵۰۵

🔸 المکاسب المحرمة (للامام الخمینی)/جلد ۱/صفحه ۲۱۱

🔹 قواعد فقهیه (سید محمد بجنوردی)/جلد ۲/صفحه ۲۲۸

 

  • امین دست مزد